صحیفه سجادیه چیست؟ معرفی، دعاها و آموزههای امام سجاد (ع)
صحیفه سجادیه یکی از ارزشمندترین آثار اسلامی است که دربردارنده مجموعهای از دعاهای امام سجاد (ع) بوده و به عنوان یکی از منابع اصلی معرفت دینی و تربیت اخلاقی شناخته میشود. این کتاب در دوران سخت حکومت امویان نگاشته شده و توانسته است آموزههای معنوی و اجتماعی را در قالب دعا به شیعیان منتقل کند.
تاریخچه صحیفه سجادیه و اهمیت آن در اسلام
امام سجاد (ع) که پس از واقعه کربلا در شرایط دشوار سیاسی و اجتماعی زندگی میکرد، از طریق دعاهای خود توانست حقایق دین را به شیعیان آموزش دهد. این دعاها که توسط امام باقر (ع) و زید بن علی ثبت شدهاند، در قالب کتابی به نام صحیفه سجادیه گردآوری شده است. این کتاب نه تنها برای شیعیان بلکه برای دیگر مسلمانان نیز اهمیت خاصی دارد و برخی مستشرقان بر این باورند که صحیفه سجادیه میتواند چهرهای متفاوت از اسلام را به جهانیان معرفی کند.
محتوا و ساختار صحیفه سجادیه
صحیفه سجادیه شامل ۵۴ دعا است که موضوعات مختلفی همچون توحید، طلب مغفرت، اخلاق، عدالت اجتماعی و تربیت فردی را در بر میگیرد. امام سجاد (ع) در این دعاها با زبانی شیوا و پر از مفاهیم عرفانی، به تبیین ارتباط انسان با خداوند و جهان پرداخته است. این کتاب همچنین تأثیر عمیقی بر عرفای اسلامی داشته و تاکنون دهها شرح و تفسیر بر آن نوشته شده است.
صحیفه سجادیه را میتوان در کنار قرآن کریم و نهج البلاغه، یکی از مهمترین منابع معرفتی در اسلام دانست. این کتاب تاکنون به زبان های متعددی از جمله فارسی، انگلیسی، فرانسوی، ترکی و اردو ترجمه شده است و محققان بسیاری در سراسر جهان به مطالعه و بررسی آن پرداختهاند. همچنین، آموزههای این دعاها امروزه در زمینه های اخلاق و تعلیم و تربیت مورد استفاده قرار میگیرند.برخی از دعاهای این کتاب ارزشمند را در اینجا در اختیار شما خانواده ارصلان قرار داده ایم. برای مطالعه این آثار ارزشمند تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
دعا برای پیش آمدهای سخت و اندوهناک:
ای آنکه گرههای امور رنج آور به وسیلهی او گشوده میشود و ای آنکه تندی و تیزی سختی ها به عنایت او فرو مینشیند و ای آنکه بیرون آمدن از تنگی و فشار و قرار گرفتن در راحتی و گشایش، و رهایی از غم و اندوه از او خواسته میشود. دشواری ها در برابر قدرتت آسان میگردد و وسایل زندگی و اسباب حیات به لطفت فراهم میآید و فرمان و حکم به نیرویت جریان می یابد، و همه چیز بر اساس ارادهات پیش میرود.
پس همهی موجودات به خواست تو، بی آنکه فرمان کلامی دهی، فرمان میبرند، و به ارادهات، بیآنکه با گفتار نهی کنی، از کار بازمی ایستند. تنها تو را در دشواری ها میخوانند، و در بلاهای سخت و دشوار، تنها تو پناهگاهی، بلاهای سخت و دشوار از انسان دور نمیشود، مگر آنچه را که تو دور کنی و از گرههای رنج آور چیزی گشوده نمیشود، مگر آنچه را که تو بگشایی.
پروردگارا، بلایی بر من نازل شده که سنگینی اش مرا به زحمت و رنج انداخته و سختی و مشکلی به دردم آورده که تحملش مرا در فشار قرار داده است و تو آن را به قدرتت بر من وارد کردهای و به اقتدارت به سوی من فرستادهای، پس چیزی را که تو وارد کردهای، بازگردانندهای برای آن نیست و آنچه را که تو فرستادهای، دورکنندهای برای آن وجود ندارد و چیزی را که تو بستهای، گشایشکنندهای برایش نمیباشد و چیزی را که تو بگشایی، کسی قدرت بستن آن را ندارد و آنچه را که تو دشوار کردهای، آسانکنندهای برایش نیست و کسی را که تو بییار و یاور گذاشتهای، یاوری برای او وجود ندارد. پس، بر محمد و خاندانش درود فرست، ای پروردگارم.
پس به فضل و احسانت، درِ گشایش و فرج را به سوی من باز کن و به چارهسازیت، سلطهی غم و اندوه را از من بشکن و مرا در مورد آنچه از آن شکایت دارم، به تأمل و تدبر نیکو برسان، و در آنچه از تو درخواست میکنم، شیرینی اجابت را به من بچشان.
و از جانب خودت، رحمت و گشایشی گوارا به من ببخش، و برای من، از نزد خود، راهی سریع برای نجات قرار بده و مرا به خاطر غمگینی، حزن و اندوه، از رعایت واجباتت و به کارگیری مستحباتت باز مدار.
پروردگارا، به سبب بلایی که بر من نازل شده، درمانده شدهام، و از تحمل آنچه بر من پیش آمده، دلم از اندوه و غصه پر شده است و به برطرف کردن آنچه بدان گرفتار شدهام، و دور کردن بلایی که در آن افتادهام توانایی. بنابراین، قدرت و توانایی ات را برای من به کار گیر، اگرچه از جانب تو سزاوار آن نیستم، ای دارای عرش بزرگ!
دعا برای پناه بردن به خدا از سختی ها:
خدایا، به تو پناه میآورم، از طوفان حرص و تندی و شدت خشم و از چیرگی حسد و ناتوانی در صبر و کمی قناعت و ناسازگاری اخلاق و پافشاری و سماجت شهوت و عادت و خوی هواپرستی لجوجانه و پیروی از هوای نفس و ناسازگاری و تجاوز از هدایت و خواب غفلت، از انجام کار سخت و پرمشقت و برتری دادن باطل بر حق و پافشاری بر گناه و کوچک شمردن نافرمانی و گناه و سنگین دانستن طاعت و فخرفروشی ثروتمندان و تحقیر تهی دستان و بدی سرپرستی نسبت به زیردستان، و ترک سپاس نسبت به کسی که به ما احسان و خوبی کرده است.
- خدایا، به تو پناه می آوریم، از اینکه ستمکاری را یاری کنیم یا ستمدیدهای را تنها بگذاریم، از اینکه چیزی را که برای ما حق نیست، طلب کنیم، و از اینکه بدون آگاهی در امور علمی سخن بگوییم.
- خدایا، به تو پناه می آوریم از اینکه راه خیانت به کسی را پیش بگیریم، از اینکه نسبت به کردار خود دچار خود پسندی شویم، و از اینکه آرزوهای خود را دور و دراز سازیم.
- خدایا، به تو پناه می آوریم از بدی باطن و ناچیز شمردن گناهان کوچک، از اینکه شیطان بر ما چیره شود، یا روزگار ما را به عرصهی بلا و نکبت اندازد، و یا پادشاه بر ما جور و ستم روا دارد.
- خدایا، به تو پناه می آوریم از افتادن در دام اصراف و از دست دادن آنچه که در زندگی به اندازه و کافی است و به تو پناه می آوریم از سرزنش دشمنان، نیازمندی به همنوعان، و از امرار معاش در سختی.
- خدایا به تو پناه میآوریم، از مرگ بدون توشه، از حسرت عظیم تر، بلاهای بزرگ تر، از بدترین بدبختی، از بدی بازگشت، محرومیت از ثواب، و فرود آمدن کیفر.
- خدایا، بر محمد و خاندانش درود بفرست، و مرا و تمام مؤمنین و مؤمنات را، به رحمتت از همهی این امور زشت پناه ده، ای مهربان ترین مهربانان.
دعا برای طلب بخشش و آمرزش از خدا:
- خدایا، بر محمد و آلش درود فرست، و راه ما را به سوی توبه، که محبوب توست، تغییر ده، و وجودمان را از زیاده روی در گناه، که مورد نفرت توست، دور ساز.
- خدایا، هرگاه در ارتباط با دین و دنیا میان دو کاهش قرار گرفتیم، کاهش را بر دنیایمان، که زودتر از دست میرود، وارد کن، و توبه و انابه را در دینمان، که با دوام تر است، قرار ده.
- خدایا، همانا تو ما را از ناتوانی آفریدی، و بر سستی بنا کردی، و از آب ناچیز و بیمقدار به وجود آوردی، پس ما را جز به نیروی تو چاره و تدبیری نیست، و جز به یاریت، قوت و قدرت نمیباشد.پس ما را به توفیقت نیرو ببخش، و به هدایتت استوار دار، و دیدهی قلوبمان را از آنچه مخالف عشق توست، کور کن، و برای هیچ یک از اعضای ما، راه نفوذی به سوی نافرمانی و گناه قرار مده.
- خدایا، بر محمد و آلش درود فرست، و رازهای دلمان، حرکت اعضایمان، نگاههای چشمهایمان، و گفتارهای زبانمان را، در موجبات ثوابت قرار ده تا جایی که کار نیکی، که به خاطر آن مستحق پاداش می شویم، از دست ما نرود، و کار بدی، که به سبب آن سزاوار مجازات تو می شویم، بر ما نماند.
دعای پناه بردن به خداوند:
خدایا، اگر بخواهی ما را ببخشی، از فضل و احسان توست، و اگر بخواهی ما را عذابمان کنی، از عدالت توست. بخششت را از سر منتت بر ما آسان کن، و ما را به چشمپوشی و گذشتت از عذابت پناه ده. همانا ما را نسبت به عدالتت تاب و توان نیست، و برای احدی از ما، بدون بخششت، نجاتی میسر نمی باشد.
ای بی نیازترین بی نیازان، اینک ما بندگانت پیش روی توییم، و من تهی دست ترین تهی دستان در پیشگاه توام. تهی دستی و نداری ما را به تواناییت جبران کن، و امید ما را نسبت به دارندگیت قطع نفرما که اگر چنین کنی، به تحقیق کسی که خود را به تو خوشبخت خواسته، بدبخت کردهای، و آن که فضل و احسانت را طلبیده، محروم ساختهای. پس در این وقت، از پیشگاه تو به سوی چه کسی باز گردیم؟ و با محرومیت از درِ رحمتت، راه ما به کجا خواهد افتاد؟
پاک و منزهی، ما درماندگانی هستیم که پذیرش دعایشان را بر خود واجب کردهای، و گرفتارانی هستیم که برطرف کردن گرفتاری آنان را وعده فرمودهای. خدایا، شایسته ترین چیزها به خواستهات، و سزاوارترین امور به حضرتت، آن هم در عرصهی عظمت و بزرگیات، رحمت آوردن بر کسی است که از تو رحمت خواسته، و فریاد رسی نسبت به کسی است که به تو فریادخواهی کرده است. پس زاری ما را در پیشگاهت، رحمت آر و به فریاد ما برس، چون وجودمان را در برابرت افکندیم.
خدایا، شیطان ما را سرزنش کرد، چراکه او را در نافرمانیات همراهی کردیم. پس بر محمد و آلش درود فرست و پس از آنکه او را بهخاطر تو رها کردیم، و از او روی گرداندیم، و به سوی تو آمدیم، وی را با دوباره گرفتار شدن به دست او، شیرین کام مگردان.
نتیجهگیری:
صحیفه سجادیه یک اثر بینظیر در تاریخ اسلامی است که علاوه بر ارزش معنوی و عرفانی، راهنمایی برای تربیت اخلاقی و اجتماعی محسوب میشود. این کتاب با مضامین عمیق خود همچنان الهام بخش اندیشمندان و پژوهشگران در سراسر جهان است.
خانواده ارصلان یک سبک زندگیست.
سوالات متداول درباره صحیفه سجادیه
❓ صحیفه سجادیه چیست؟
صحیفه سجادیه مجموعهای از ۵۴ دعای عرفانی و اخلاقی از امام سجاد (ع) است که بهعنوان گنجینهای از معارف اسلامی، تربیتی و معنوی شناخته میشود.
❓ محتوای صحیفه سجادیه شامل چه موضوعاتی است؟
موضوعاتی همچون توحید، توبه، شکر، عدالت اجتماعی، تربیت فردی، دعا برای والدین، طلب بخشش، و ارتباط با خداوند در صحیفه آمدهاند.
❓ چرا صحیفه سجادیه را "زبور آل محمد" مینامند؟
به دلیل شباهت این مجموعه دعاها به زبور حضرت داوود (ع) از نظر روح عرفانی و محتوای مناجاتی، لقب "زبور آل محمد" به آن دادهاند.
❓ آیا میتوان از دعاهای صحیفه سجادیه در زندگی روزمره استفاده کرد؟
بله، دعاهای آن برای شرایط مختلف زندگی مانند غم، بیماری، تنگنا، طلب بخشش و تربیت نفس بسیار کاربردی و راهگشا هستند.
بدون دیدگاه